Risicovol spel: alternatieven voor ‘Pas op!’

In bomen klimmen, op randjes balanceren, bij water of vuur spelen en meer van dit soort activiteiten, is goed voor de ontwikkeling van kinderen. Het versterkt bijvoorbeeld zelfvertrouwen, fysieke- en sociale vaardigheden en risico-inschatting en het verkleint de kans op verwondingen en verminderd angsten. In dit blog wil ik wat verder ingaan op alternatieven voor ‘pas op’ of ‘voorzichtig’ want spoiler-alert: dit remt en belemmerd je kind in zijn ontwikkeling.

Focus on ‘as safe as necessary’ over ‘as safe as possible’

Kinderen zijn goed in het uithalen van gevaarlijke capriolen, ze houden ervan. Mijn hart is inmiddels al een paar jaar ouder van alle acties die Daat uithaalt. Op momenten dat je kind op het punt staat om over een te brede sloot te springen of over een te hoog muurtje te balanceren is het heel verleidelijk om ‘Niet doen!’ of ‘Pas op!’ te roepen. Maar in de meeste gevallen grijp je in omdat je zelf angst voelt. De meeste kinderen voelen zelf goed aan wat ze wel of niet kunnen. Jouw angst kan je kind in de weg staan om ‘riskant te spelen‘ en dat is nou juist zo goed en belangrijk voor de ontwikkeling van vele vaardigheden die heel belangrijk, waardevol en nuttig zijn in het dagelijks leven!

Natuurlijk is ingrijpen soms noodzakelijk. Afhankelijk van plek, leeftijd en karakter van je kind mag je soms ingrijpen. Kinderen kunnen niet alle gevolgen van acties overzien. Zo kan een kind van drie zich nog niet beheersen als de bal over de straat rolt, hij/zij zal er achteraan gaan voordat er gekeken is of de weg veilig is. Of wanneer kinderen stoeien en je ziet dat één partij het niet meer leuk vind. Maar de quote ‘Focus on as safe as necessary over as safe as possible’ vat precies samen waar het om gaat.

Uitspraken als ‘Pas op’ en ‘voorzichtig’:

• Lijden je kind af met waar hij/zij zo geconcentreerd mee bezig is. Dit kan soms juist gevaarlijk zijn in situaties waarin concentratie nodig is om geen ‘fouten’ of misstappen te maken. Daarbij haalt het je kind uit zijn spel.
• Verliezen hun waarde wanneer ze te vaak gebruikt worden.
• Kunnen op lange termijn het zelfvertrouwen verminderen en doen lijken dat fouten niet gemaakt mogen worden.
• Zijn niet specifiek genoeg. Want wat betekend dat precies? Stoppen? Even wachten? Anders handelen?

Algemene tips:

• Probeer tot tien te tellen voordat je wat zegt en vraag je af waar je precies bang voor bent.
• Observeer hoe goed je kind situaties kan inschatten. Je zult versteld staan hoe vaak het wel goed gaat. Dit geeft je meer vertrouwen in je kind en dit zal je weer helpen minder vaak in te grijpen.
• Geef rustig aanwijzingen om je kind te leren omgaan met gevaarlijke situaties. Verderop in dit blog staan hier voorbeelden van.
• Laat je kind zelf een oplossing bedenken: Wat kun je in plaats van .. doen? Wat is je plan? Hoe?
• Wees niet te streng voor jezelf, ik vond en vind dit nog steeds soms lastig. Ik ben hier al mee bezig sinds Daat (ruim 3) geboorte. Helemaal als ik na een lange dag zelf ook moe ben en heel eerlijk en ongenuanceerd geen puf meer heb voor een ‘onnodig’ huilend kind. Maar eigenlijk gaat het altijd goed, op enkele uitzonderingen na natuurlijk.
• De woorden: ‘Neem je tijd, Ik ben hier als je mij nodig en Ben je oké?’ zijn all time goeie zinnen om te gebruiken.

Wanneer je alternatieven gebruikt voor ‘Pas op’ en ‘Voorzichtig’ leer je kinderen met bepaalde situaties om te gaan in plaats van ze te vermijden of er zelfs bang van te worden.

Tips per vorm van risicovol spel

Spelen met hoogte

Klimmen in hoge bomen, springen van en over hoogtes of in de buurt van een trap. Belangrijk bij deze vorm van riskant spel: wanneer je kind ergens zelf op kan en durft te klimmen, kan hij er ook weer zelf af. Til je kind bij voorkeur nergens op, mogelijk ga je dan een hoogte-grens over.

• Het heeft geregend, de takken zijn nat en dus glad.
• Wanneer een tak gaat buigen door je gewicht is de tak te dun om op te staan.
• Kijk waar je je voet neer zet.
• Voel je je veilig?
• Luister naar je lichaam, als die aangeeft dat het hoog genoeg is ga dan niet hoger. Dan krijg je wiebelbenen en die zijn gevaarlijk!

Spelen met snelheid

Rennen, glijden, draaien, steppen, fietsen, schommelen en ga zo maar door. Zorg zo nodig voor bescherming zoals een helm, pols/knie beschermers. Zo heeft een eventuele val of botsing minder kans op letsel (dat behandeling nodig heeft).

• Houd je vingers bij de rem.
• We komen zo uit bij een straat, begin maar vast te remmen.
• Er zijn hier veel andere mensen, probeer iedereen de ruimte te geven.
• Ik zie een drempel aankomen, daar kun je met je step niet overheen.
• Zie je die drukke straat? Wat betekent dat voor jou?

Gevaarlijke voorwerpen

Messen, stokken, gereedschap (hamers, spijkers, zaag), pijl/boog, touwen. Superinteressant voor kinderen maar ook risicovol. Probeer het gebruik van gevaarlijke voorwerpen in spel niet te verbieden. Leg in plaats daarvan uit hoe ze veilig met scherpe voorwerpen om kunnen gaan.

• Waar moet je op letten voordat je een steen gooit?
• Een stok heeft veel ruimte nodig, kijk eerst om je heen of er niemand in de buurt is die je kan bezeren.
• Je hebt meer ruimte nodig om hiermee te spelen, zoek een andere plek.
• Wat is je plan met dat mes?
• Geef een mes aan iemand anders andersom aan, zodat de ander het handvat aan kan pakken en zich niet bezeert aan het scherpe deel.

Gevaarlijke plekken

Drukke wegen, water, vuur, een bouwplaats of op en rondom ijs. Leg uit en vertel over de gevaren van een situatie en hoe ze eventuele problemen kunnen oplossen. Als ouder blijf je bij je kind die speelt op gevaarlijke plekken totdat zowel jij als je kind zich vertrouwd voelt met de omgeving.

• Wanneer je vuur maakt moet je altijd water in de buurt hebben.
• Bij drukke wegen loop je langzaam en voorzichtig.
• Wat kun je doen om te zorgen dat het bij dit vuurtje iets veiliger is?
• Ga niet alleen op ijs bij diepe wateren, alleen op plekken waar het water niet dieper is dan je middel.
• Weet je wat je moet doen wanneer er iemand gewond raakt?

Stoeien

Trek- en duwspellen, worstelen, sabelen met stokken, op elkaar paardje rijden. Leer je kind onder het spel te vragen of alle betrokken het nog leuk vinden, zo niet? Dan stop je.

• Wanneer je elkaar pijn doet, noemen we het vechten en dat is niet oké.
• Hoe kun je duidelijk maken dat je het spelletje niet meer leuk vindt?
• Wanneer een van de partijen het niet meer leuk vind, stop je.

Alleen buiten spelen

Verwalen en verdwijnen. Alleen of met vriendjes op avontuur. Voor de allerkleinsten is verstoppertje hier een onderdeel van. Maak afspraken over het speelgebied en zorg dat je kind de omgeving kent. Vertel dat ze niet met vreemden mee mogen gaan en waarom niet, vertel ook wat ze kunnen doen of zeggen wanneer een vreemde hen aanspreekt, iemand zich bezeerd of hij/zij zich onprettig voelt. Check regelmatig of alles oké is.
Je kunt gebruik maken van armbandjes en kettingen met je eigen telefoonnummer erop. Ook zijn er tegenwoordig horloges te koop met GPS-functie, zo kun je via een app altijd zien waar je kind is. Ook handig op vakantie. Afhankelijk van het horloge kan er ook mee gebeld worden. Dit maakt de overstap naar helemaal alleen spelen voor beide partijen misschien wat makkelijk (waarschijnlijk met name voor de ouders, hehe).

We nemen je graag mee in de wereld van risicovol spel. Heb jij nog andere suggesties? Denk met ons mee! En deel het in de comments.