Om de zoveel tijd krijg ik de vraag of ik voor iemand iets wil tekenen. Ik kan niet zo goed tekenen. Al ben ik het wel aan het leren. Maar op de één of andere manier verwachten mensen vaak van mij dat ik dat kan. “Jij bent toch creatief?”, krijg ik vaak terug als ik zeg dat ik geen paard op het kaartje kan tekenen. Ik leg dan vaak uit dat je veel verschillende vormen van creativiteit hebt. Ik zie de wereld vaak net iets anders dan anderen en ik heb een grote fantasie. Dan kom je al snel als creatief over. Maar ik ben niet creatief met mijn handen bijvoorbeeld.
Creativiteit komt in vele vormen. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is creativiteit iets dat je kunt leren. Het is niet iets dat iemand heeft ja of nee. Ja, je hebt wel mensen die wat meer aanleg hebben. Maar dat wil niet zeggen dat jij niet creatief kunt zijn! Einstein staat bijvoorbeeld bekend als creatief denker. Hij deed elke dag fantasieoefeningen. Wat hem zijn eerste ideeën over de relativiteitstheorie gaf.
Ik vind creativiteit fascinerend. Wat de reden is voor deze serie over creativiteit. In dit eerste artikel ga ik in op de verschillende vormen van creativiteit. In volgende artikelen behandel ik het verschil in creativiteit tussen kinderen en volwassenen, zelf creatieve vaardigheden ontwikkelen en creativiteit bij kinderen stimuleren. Nou denk je misschien, wat denkt die meid van Met Zonder Jas wel niet dat ze daar over kan vertellen? En inderdaad, ik ben geen expert op het gebied van creativiteit. Wel doe ik zo nu en dan een cursus over creativiteit (Creativiteit Denken, Creatief werken met kinderen), lees ik regelmatig artikelen over creativiteit en houd ik me professioneel met creativiteit bezig.
Wat is creativiteit?
In het woordenboek staat dat creativiteit een scheppend vermogen is. Oftewel het vermogen om nieuwe dingen te creëren. In mijn beleving verstaan mensen onder creativiteit vooral scheppend vermogen in de artistieke vorm. Maar creativiteit is breder dan dat. Creativiteit kan bijvoorbeeld ook het vermogen zijn om problemen op te lossen, of het vermogen om nieuwe theorieën te verzinnen (Einstein), het vermogen om spannende verhalen te verzinnen, en inderdaad ook het vermogen om prachtige schilderijen te maken.
Ik gebruik in bovenstaande alinea bewust het woord vermogen, omdat ik talent vaak al wat heftig vind klinken. Creativiteit is een skill die je kunt stimuleren. Talent suggereert vaak iets waar je van nature nou eenmaal goed in bent.
Creativiteit betekent voor mij creatief (out-of-the-box) denken, op een andere manier iets zien of ergens naar kijken en humor. Wat ik zelf bijzonder vind aan creativiteit is dat creativiteit naar mijn mening niet altijd wordt gestimuleerd in kinderen, maar bij volwassenen wel wordt gewaardeerd. We leren als kind allemaal binnen de lijntjes kleuren en te doen wat we worden gevraagd. Zodra we van school af zijn worden we ineens verwacht out-of-the-box te denken. Dit is natuurlijk niet overal zo, maar ik denk dat je wel weet wat ik bedoel!
Verschillende vormen
Volgens Wikipedia zijn er vijf vormen van creativiteit:
- Individuele creativiteit
- Groepscreativiteit
- Persoonlijke creativiteit
- Historische creativiteit
- Commerciële creativiteit
Hoewel deze vormen ook hartstikke interessant zijn, vind ik zelf de verschillende creatieve vaardigheden interessanter. Dat is de informatie waar je zelf ook wat mee kunt! Hoe meer creatieve vaardigheden je bezit, hoe creatiever je vaak wordt gezien. En deze vaardigheden kun je trainen!
Byttebier (2002) beschrijft en behandeld in zijn boek Creativiteit Hoe? Zo! vijf basisvaardigheden:
- Creatief waarnemen
- Uitstel van oordeel
- Flexibel associeren
- Verbeeldingskracht
- Divergeren
Ik zal ze allemaal even kort toelichten.
Creatief waarnemen
Creatief waarnemen heeft met patronen te maken. We denken allemaal in bepaalde patronen. Dat is nuttig omdat deze patronen je helpen; wat eens gewerkt heeft, kan een volgende keer ook werken. Op die manier maak je als mens patronen snel aan. Toch zijn deze patronen niet altijd handig. Je creeert als het ware een eigen visie van de werkelijkheid. Stel jezelf een ruzie voor met jou en iemand anders. De kans is klein dat als jullie dit verhaal aan een ander vertellen, jullie allebei hetzelfde verhaal vertellen. Bij creatief waarnemen probeer je de dominante waarnemingen van jezelf te herkennen en eventueel te doorbreken.
Uitstel van oordeel
Dit is voor mij de belangrijkste vaardigheid van creativiteit. Hoewel ik deze vaardigheid wel het minste met creativiteit te maken vind hebben. Uitstel van oordeel betekent kort gezegd dat je wacht met oordelen. Een oordeel is vaak heel snel gemaakt. Het probleem met creativiteit is vaak dat een idee al is afgeschoten voordat het überhaupt een kans heeft. “Nee, zo doen we het altijd al.” Of “Nee, daar is geen budget voor.” Echte creativiteitskillers. Voordat je je oordeel klaar hebt, ga mee in het idee en kijk waar het je brengt. Heb je na een tijdje een goed beeld van het idee? Dan is het tijd voor je oordeel.
Het mooie aan deze vaardigheid vind ik dat je een veilige omgeving creëert. Niets is zo vervelend als wanneer je ideeën gelijk in de prullenbak eindigen. Ga eerst samen op verkenningstocht en kijk dan pas wat je met het idee doet. Schiet je veel al gelijk af, dan voelen mensen zich de volgende keer minder snel geneigd hun idee met je te delen.
En nog wat mooist aan deze vaardigheid is dat het veel meer oplevert dan creativiteit! Als je je oordeel voor je houdt, stimuleer je openheid. Open staan voor ideeën en anderen een kans geven, in plaats van gelijk naar het stemmetje in je hoofd te luisteren dat allerlei bezwaren of je eigen visies roept. Je oordeel uitstellen leidt tot ontvankelijkheid voor andermans opvattingen en dus mooie gesprekken!
Flexibel associeren
Wanneer je iets ziet, heb je daar associaties bij. Je ziet een fiets, dan kun je bijvoorbeeld denken aan een wiel of aan de Tour de France. Maar je kunt ook denken aan Hemelvaart, trappers, je tante waar je altijd mee ging fietsen, wielrenners, picknicken, of wat al niet meer. Bij flexibel associeren ben je op zoek naar associaties die minder voor de hand liggen. Met als doel patronen te doorbreken!
In Creativiteit Hoe? Zo! staat een leuk voorbeeld van hoe snel je deze associaties eigenlijk aanmaakt. Lees de volgende woorden eens hardop voor:
- Tarweveld
- Maïsveld
- Graanveld
- Beneveld
Grote kans dat je het laatste woord niet helemaal goed uitgesproken hebt! Grappig hé, hoe dat werkt!
Verbeeldingskracht
Veel mensen denken in beelden. Niet iedereen, maar velen onder ons wel. Verbeelding kan je helpen bij het onthouden van dingen en bij het verwerken van informatie. Ik weet zelf vaak beter waar de plaatjes stonden in een boek dan waar de tekst stond. Ook is het scannen in het boek naar dat plaatje een stuk makkelijker dan het scannen naar de woorden. Verbeeldingskracht is het vermogen om een voorstelling te maken in je hoofd van iets dat op dat moment niet daar is of (nog) niet bestaat.
Divergeren
Dan de laatste vaardigheid, divergeren. Divergeren betekent uiteenwijken. In creativiteit betekent divergeren verder gaan met het bedenken van je ideeën. Dit klinkt makkelijker dan het is ;).
Goed! Dat was het. In een volgend artikel ga ik wat dieper in op deze verschillende vaardigheden. Maar vooral ook: hoe je hier mee aan de slag kunt gaan!
